آشنایی با حضرت خضر نبی (کوه خضرنبی در قم)

---

حضرت خضر(ع)

 

               

                                      حضرت خضر(علیه السلام)

از فرمایش امام صادق علیه السلام چنین بر می‌آید که خضر را خدا به سوی قومش مبعوث فرموده بود و او مردم را به سوی توحید و اقرار به انبیاء و فرستادگان خدا و کتاب‌های او دعوت می‌کرد. از معجزاتش این بود که روی هر زمین خشکی می‌نشست، زمین سبز و خرم می‌گشت و دلیل نامش، خضر(سبز) نیز همین است. نام اصلی خضر «تالیا بن ملکان بن عامر بن أرفخشید بن سام بن نوح علیه السلام» است.

او همان عالم الاهی بود که موسی به دیدارش رفت و در قرآن بدون ذکر نام با عبارتی درخشان ستوده شده است:«عبداً من عبادنا اّتیناه رحمة من عندنا و علمنا من لدنا علماً.» (او یکی از بندگان ما بود که رحمت خویش را به سویش فروفرستادیم و از نزد خویش به او علم آموختیم.) در قرآن کریم درباره‌ی حضرت خضر غیر از توصیف مذکور و داستان همراهی حضرت موسی با او چیز دیگری ذکر نشده است.

از امام صادق (ع)آورده اند كه...اما آن بنده صالح خدا خضر، خداوند عمر او را نه به خاطر رسالتش طولانى گردانيد و نه به خاطركتابى كه بدو نازل كند و نه به خاطر اين كه به وسيله او و شریعت او، شريعت پيامبران پيش از او را نسخ كند ونه به خاطر امامتى كه بندگانش بدو اقتدا نمايند و نه به خاطر طاعتى كه خدا بر او واجب ساخته بود، بلكه خداى جهان آفرين، بدان دليل كه اراده فرموده بود عمرگرامى قائم (ع) را در دوران غيبت او بسيار طولانى سازد ومى دانست كه بندگانش بر طول عمر او ايراد واشكال خواهند نمود، به همين جهت عمر اين بنده صالح خويش خضررا طولانى ساخت كه بدان استدلال شود و عمر قائم (ع) بدان تشبيه گردد و بدين وسيله اشكال و ايراد دشمنان و بدانديشان باطل گردد. (1)

بدون ترديد او زنده است وهم اكنون بيش از شش هزار سال از عمر شريفش مى گذرد. (2) زندگى حضرت خضر ورفتنش به بحر ظلمات وخوردنش از آب حيات خود داستان مفضلى است كه دركتب تاريخى وحديثى به تفصيل از آن بحث شده است. (3)

شركت حضرت خضر در مراسم عيد غدير در سرزمين غدير خم ودر مراسم سوگوارى رسول اكرم (ص) به هنگام رحلت آن حضرت ودر سوگ حضرت على (ع) به هنگام شهادت آن حضرت دركتاب هاى حديثى مشروحا آمده است .

امام رضا(ع) مى فرمايد:حضرت خضر(ع)از آب حيات خورد،او زنده است وتا دميده شدن صور از دنيا نمى رود، او پيش ما مى آيد وبر ما سلام مى كند، ما صدايش را مى شنويم و خودش را نمى بينيم، او در مراسم حج شركت مى كند وهمه مناسك را انجام مى دهد، در روز عرفه در سرزمين عرفات مى ايستد وبراى دعاى مؤمنان آمين مى گويد. خداوند به وسيله او در زمان غيبت، از قائم ما رفع غربت مى كند وبه وسيله او وحشتش را تبديل به انس مى كند. (4)

از اين حديث استفاده مى شودكه حضرت خضر(ع) جزء سى نفرى است كه همواره در محضر حضرت بقية الله (ع) هستند ورتق وفتق امور به فرمان آن حضرت در دست آن هاست. (5)

  ا. كمال ا لدين ج 3، ص 357 بحا رالانوار ج 51، ص 222.

2. يوم الخلاص ص157.

3. بحار الانوار، ج 2 1، ص 72 1- 5 1 2 وج 13 ص 278- 322.

4. كمال الدين، ج 2 ص 390 بحارالانوار، ج13 ص 299.

5. غيبة نعمانى، ص 99 بحارالانوار ج 52، ص 158

---

شخصیت حضرت ‏خضر(علیه السلام)در روایات

در قرآن کریم در باره حضرت خضر غیر از همین داستان رفتن موسی به مجمع البحرین‏چیزی نیامده و از جوامع اوصافش چیزی ذکر نکرده مگر همینکه فرموده: " فوجدا عبدا من‏عبادنا اتیناه رحمة من عندنا و علمناه من لدنا علما" ⁽¹⁾ .

از آنچه از روایات نبوی و یا روایات وارده از طرق ائمه اهل بیت(ع)درداستان خضر رسیده چه می‏توان فهمید؟از روایت محمد بن عماره که از امام صادق (ع)نقل شده و در بحث روایتی آینده خواهد آمد، چنین برمی‏آید که آن جناب‏پیغمبری مرسل بوده که خدا به سوی قومش مبعوثش فرموده بود، و او مردم خود را به سوی توحیدو اقرار به انبیاء و فرستادگان خدا و کتابهای او دعوت می‏کرده و معجزه‏اش این بوده که روی‏هیچ چوب خشکی نمی‏نشست مگر آنکه سبز می‏شد و بر هیچ زمین بی علفی نمی‏نشست مگرآنکه سبز و خرم می‏گشت، و اگر او را خضر نامیدند به همین جهت‏بوده است و این کلمه بااختلاف مختصری در حرکاتش در عربی به معنای سبزی است، و گرنه اسم اصلی‏اش تالی بن‏ملکان بن عابر بن ارفخشد بن سام بن نوح است...

از اخبار متفرقه‏ای که از امامان اهل بیت(ع)نقل شده برمی‏آید که اوتاکنون زنده است و هنوز از دنیا نرفته.و از قدرت خدای سبحان هیچ دور نیست که بعضی ازبندگان خود را عمری طولانی دهد و تا زمانی طولانی زنده نگهدارد.برهانی عقلی هم بر محال‏بودن آن نداریم و به همین جهت نمی‏توانیم انکارش کنیم.

علاوه بر اینکه در بعضی روایات از طرق عامه سبب این طول عمر هم ذکر شده. درروایتی که الدر المنثور از دارقطنی و ابن عساکر از ابن عباس نقل کرده‏اند چنین آمده که:

او فرزند بلا فصل آدم است و خدا بدین جهت زنده‏اش نگه داشته تا دجال را تکذیب کند  .و دربعضی دیگر که در الدر المنثور از ابن عساکر از ابن اسحاق روایت‏شده نقل گردیده که آدم‏برای بقای او تا روز قیامت دعا کرده است^..

و در تعدادی از روایات که از طرق شیعه  و سنی  رسیده آمده که خضر از آب حیات‏که واقع در ظلمات است نوشیده، چون وی در پیشاپیش لشکر ذو القرنین که در طلب آب‏حیات بود قرار داشت، خضر به آن رسید و ذو القرنین نرسید.

در روایت الدر المنثور ازابن شاهین از خصیف آمده که: چهار نفر از انبیاء تاکنون زنده‏اند، دو نفر آنها یعنی عیسی وادریس در آسمانند و دو نفر دیگر یعنی خضر و الیاس در زمینند، خضر در خشکی و الیاس در دریا است  .

و نیز مانند روایت الدر المنثور از عقیلی از کعب که گفته: خضر در میان دریای بالا ودریای پائین بر روی منبری قرار دارد، و جنبندگان دریا مامورند که از او شنوایی داشته باشند واطاعتش کنند، و همه روزه صبح و شام ارواح بر وی عرضه می‏شوند  .

و مانند روایت الدر المنثور از ابی الشیخ در کتاب"العظمة"و ابی نعیم در حلیه ازکعب الاحبار که گفته: خضر پسر عامیل با چند نفر از رفقای خود سوار شده به دریای هندرسید - و دریای هند همان دریای چین است - در آنجا به رفقایش گفت: مرا به دریا آویزان‏کنید، چند روز و شب آویزان بوده آنگاه صعود نمود گفتند: ای خضر چه دیدی؟ خدا عجب‏اکرامی از تو کرد که در این مدت در لجه دریا محفوظ ماندی!گفت: یکی از ملائکه به‏استقبالم آمده گفت: ای آدمی زاده خطاکار از کجا می‏آیی و به کجا می‏روی؟گفتم: می‏خواهم ته این دریا را ببینم.گفت: چگونه می‏توانی به ته آن برسی در حالی که از زمان‏داود(ع)مردی به طرف قعر آن می‏رود و تا به امروز نرسیده. با اینکه از آن روز تاامروز سیصد سال می‏گذرد  .و روایاتی دیگر از این قبیل روایات که مشتمل بر نوادر داستانهااست.

شباهت حضرت حجت (عج) به حضرت خضر (ع) 

1. خضر عمرش را خداوند طولانی نموده و این موضوع نزد شیعه و سنی مسلم است قائم (علیه السلام) نیز خداوند عمر با برکتشان را طولانی قرار داده است و یکی از دلائل و استدلال ها بر طولانی بودن عمر قائم (علیه السلام) طولانی بودن عمر خضر می باشد.
2. نام حضرت خضر بلیا است بر چوب خشکی نمی نشست مگر اینکه سبز می شد و هر گاه نماز بگذارد اطرافش سبز می شود و ... حضرت قائم (علیه السلام) نیز به هر سر زمینی پا بگذارد سبز و پر گیاه می شود و آب از آنجا می جوشد و چون از آنجا برود آب فرو می رود و زمین به جای خود بر می گردد.
3. خضر خداوند به قدرت و نیرویی عنایت فرموده که بهر شکل که بخواهد در می آید قائم (علیه السلام) نیز خداوند همین قدرت را به ایشان عنایت فرموده .
4. خضر وجه کارهایش آشکار نشد مگر بعد از اینکه خودش فاش کرد قائم (علیه السلام) نیز وجه غیبتش آنطور که باید مکشوف نمی شود مگر بعد از ظهور.
5. خضر هر سال در مراسم حج شرکت می کند تمام مناسک را انجام می دهد قائم (علیه السلام) نیز هر سال در مراسم حج شرکت می کند و مناسک را بجای می آورند.

در شش کیلومتری مرکز شهر قم کوهی وجود دارد که از فراز آن می‌توان همه شهر را با یک نگاه طی کرد. این کوه منسوب به حضرت خضر(ع) با قدمت سه هزار سال است.
می‌گویند بر قله این کوه در سه هزار سال پیش غاری بوده است که حضرت خضر (ع) در آن غار به عبادت و نیایش می‌پرداخت، غاری که امروز به مسجد کوچکی تبدیل شده است و سال‌ها پیش از این در حالی که هنوز قم آنقدر بزرگ نشده بود که خود را به دامنه این کوه برساند معبد عارفان و سالکان و اوتاد بود، خلوت کده‌ای برای شب زنده‌داری و عبادت عالمان و عاشقان طریقت حق؛
استاد مجاهدی نقل می کنند:
هنگامی که حضرت آقای مجتهدی در قم اقامت داشتند با مسجد مقدس جمکران و کوه خضر بسیار مأنوس بودند. در آن زمان هنوز مسجد همان حالت قدیمی خود را داشت و معنویت عجیبی بر فضای آن حاکم بود و ایشان می فرمودند:
مسیر عبور حضرت ولی عصر – ارواحنا فداه – از زمینی که مسجد مقدس جمکران در آن واقع است هنوز روشن و عطرآگین است و جان آدمی را می‌نوازد و آدمی را به خضوع و خشوع وا می‌دارد،
برزمینی که نشان کف پای تو بود
سال‌ها سجده صاحبنظران خواهد بود
کوه خضر نیز از اماکن مورد علاقه ایشان بود و در آن جا خلوت می‌کردند و به دعا و توسل می‌ پرداختند. آن سال تصمیم گرفته‌بودند که اربعینی را در کوه خضر سپری کنند و لذا ده روز پیش از فرا رسیدن ماه مبارک رمضان به کوه خضر رفتند و در اتاقی که در آن جا بود ساکن شدند و ارتباطشان را جز با معدودی از دوستان قطع کردند... .
در روایات اسلامی نیز بر قداست کوهی سفید که در اطراف قم و به نزدیکی دهی کهن که در جنب مسجدی است و جمکران نام دارد تاکید شده است. همان کوهی که به کوه خضر شهرت دارد و گویند پرچم قائم آل محمد "عج" را هنگام ظهور در آن مکان برافرازند مکانی که امروز به مسجد‌گاهی برای عامه بدل گشته است و تفرجگاهی مذهبی برای زائران این شهر و جایی برای کسب معنویت است. از طرفی رونق آن از علائم نزدیکی ظهور حضرت مهدی(عج) است نه این که حضرت از آنجا ظهور کنند؛ در حدیث معتبری از امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) نقل شده است که ساخت مسجدی را در کنار کوه خضر که پایگاهی برای یاران امام موعود(ع) است خبر می‌دهد. این حدیث شریف که کلمه جمکران را نیز به همراه دارد در کتاب انوارالمشعشعین، ج 1، ص 454 فصل 10، نور سوم به طور مفصل نقل و شرح شده است.

بسم الله الرحمن الرحیم

حضرت علی (ع):
ای پسر یمانی خروج نماید قائم آل محمد از شهری که آن را قم گویند.مردم را به دعوت به حق کند وهمه خلایق به آن شهر قصد کنند واسلام تازه گردد واز آن موضع پرچم حق ظاهر شود .وپرچم وی برکوه سفید بزنند (کوه خضر نبی) به نزد دهی کهن که در جنب مسجد است وآن را جمکران خوانند.

(کتاب انوار المشعشین جلد اول صفحه 454)

مراد از این کوه سفید که حضرت امیر (ع) خبر میدهد که رایت حضرت حجت (عج) را بر او زنند . همین کوهی است که مشهور است در قم به کوه خضر. زیرا که کوهی که سفید باشد ونزدیک ده جمکران باشد، به غیر آن نیست، هر چند میگویند که پشت آن کوههای دیگر که نزدیک جمکران اند یک کوه دیگر هم هست که سفید است، لکن علی الظاهر که نظر کنی کوه دیگر به این نشانی غیر از کوه خضر به نظر نیاید.
وبنابر این مطلب چنین معلوم میشود که این کوه خضر یک امتیاز دارد از سایر کوههایی که در انجا هستند، زیرا در بالای آن مسجد کوچکی ساخته اند، وبقعه دیگر هم ساخته اند، وعمل قدمای اهل قم از کسف آن کند که یک نوع امتیاز وشرافتی دارد از سایر کوههای دیگر. ومطلب دیگر آنکه: از قدیم رسم بوده تا به حال، که مردم اهل قم بسیاری از آنها میروند در بالای آن کوه، و از بعضی شنیده ایم که آن را کوه خضر گویند، به سبب ان که حضرت خضر پیامبر (ع) را در بالای آن دیده اند.